ارزیابی محتوا و ترکیبات شیمیایی اسانس برخی اکوتیپ های رازیانة ایران

رازیانه (foeniculum vulgare mill) گیاهی از خانوادة چتریان است که علاوه بر استفاده های دارویی، در مصارف تغذیه ای، تولید مواد آرایشی، عطر سازی، معطر کردن خوراکی ها و نوشیدنی ها کاربرد وسیعی دارد. با توجه به اهمیت بالای مقادیر و ترکیبات اسانس، محتوا و ترکیبات شیمیایی اسانس رازیانه های ایران بررسی شد. در این مطالعه 50 اکوتیپ رازیانه از مناطق مختلف ایران جمع آوری شدند و در مزرعة تحقیقاتی پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، کشت و در سال های 1389 تا 1390 مطالعه شد. با تعیین مرحلة 70 درصد خمیری دانه که بیشترین مقدار اسانس قابل استحصال را دارد، محتوای اسانس آن ها در 2 سال متوالی و نیز ترکیبات شیمیایی اسانس آن ها بررسی شد. نتایج نشان داد که اکوتیپ های ساری، قزوین، چاهستان، کلیبر و حاجی آباد دیررس (176 روز تا 70 درصد خمیری)، الموت، دماوند، اردبیل، کوهین، گیوی، مغان، خاش، کاشان، مشکین شهر، خلخال، مرودشت و فزوه میان رس (131 روز تا 70 درصد خمیری دانه) و بقیة اکوتیپ ها زودرس (92 روز تا 70 درصد خمیری) بودند. به صورت میانگین هر 2 سال، اکوتیپ های رزن، فزوه، مرودشت، کاشان، ساری، کلیبر و اراک دارای محتوای اسانس بیش از 5/3درصد (به ترتیب با مقادیر 96/3، 69/3، 68/3، 66/3، 65/3، 65/3 و 54/3 درصد) بودند. نتایج بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس با دستگاه gc-mass نشان داد که بیشترین مقدار لیمونن مربوط به اکوتیپ سنندج، بیشترین مقدار فنچون متعلق به اکوتیپ ساری، بیشترین مقدار ترانس آنتول متعلق به اکوتیپ خاش و بیشترین مقدار متیل چاویکول متعلق به اکوتیپ کلیبر است. تأثیر اقلیم منطقة منشأ هر اکوتیپ بر خصوصیات مورد مطالعه، مشهود بود.